Plastik cerrahi gelişirken estetik ve güzellik konusunda nasıl uzman oldular? Nerelerden geçtiler? Ne türlü sancılı süreçler sonunda plastik cerrahi estetikle buluştu ve bugünün harika yüzleri, muhteşem memeleri, sütun bacakları oluştu?

Bu keyifli ve zaman zaman ders niteliğinde tarihsel gelişimi ve sizinle rol model aldığım çok yetenekli bir cerrahı bu yazımda paylaşmak istiyorum.

Malum dünya savaşları; günümüz tıbbının yokluğunda patlayıcılar, parça tesirli bombalar, makineli tüfekler ve daha bir sürü ölümcül silahın keşfedildiği ve kullanıldığı; acının, sakatlığın, yaralanmaların da tarihi. Yüzdeki, bedendeki deformiteler estetik ve plastik cerrahiyi bir gereklilik olarak geliştirdi. Günümüze gelene dek plastik cerrahi çok sancılı süreçlerden geçti.

Birinci Dünya Savaşı sırasında kullanılan ağır toplar, makineli tüfekler ve zehirli gaz gibi silahlar, daha önce görülmemiş şiddette ve ölçekte yaralanmalara neden oldu. Erkeklerin korkulukların üzerinden baktığı siper savaşı koşulları, askerlerin maruz kaldığı yüz yaralanmalarının sayısında çarpıcı bir artışa neden oldu.

Şarapnel ile doldurulmuş mermiler, maksimum hasara neden olacak şekilde özel olarak tasarlandığından, bu yüz ve kafa yaralarının çoğundan sorumluydu. Sıcak uçan metal, bükülmüş, pürüzlü yaralar oluşturmak için eti yırtabilir ve hatta yüzleri tamamen koparabilir. Yüz yaralanmaları ön saflarda kolayca tedavi edilemedi. Cerrahlar bazen, kaybolan et miktarını hesaba katmadan pürüzlü bir yarayı birbirine dikerlerdi. Yaralar iyileştikçe et gerilir ve yüz korkunç bir buruşturmayla karşı karşıya kalırdı.

Çene yaralanmaları, erkekleri yemek yiyemez veya içemez hale getiriyordu. Bazı erkekler, yattıklarında boğulmalarını önlemek için oturmak zorundaydı. Diğerleri kör edildi ya da burunlarının olduğu yerde büyük bir delik açıldı.

İşte böyle bir dönemde Harold Gillies, İngiltere'de eğitim almış Yeni Zelandalı bir cerrahtı. 1915'te Fransa'ya gönderildi, bu yeni savaş tarzının yol açtığı korkunç yüz yaralarındaki artışa tanık oldu. İngiltere'ye dönüşünde Gillies, Aldershot'taki Cambridge Askeri Hastanesinde yüz yaraları için özel bir koğuş kurdu. Hatta bu tür yaralanmalara sahip erkeklerin doğrudan kendisine gönderilmesini sağlamak için kendi yaralı etiketlerini Fransa'daki sahra hastanelerine gönderdi.

1916'da Gillies, tıbbi şeflerini, talebi karşılamak için yüz yaralanmaları için özel bir hastanenin gerekli olduğuna ikna etmişti.

The Queen's Hastanesinin amacı, yaralı erkeklerin yüzlerini mümkün olduğu kadar eksiksiz bir şekilde yeniden oluşturmak ve böylece normal bir yaşam sürmelerini ummaktı. Pek çok hasta, vücutlarının ne kadar kötü durumda olduğunu gördüklerinde sevdiklerinin ne söyleyeceğinden korkarak yaşadı.

Gillies, sağlıklı dokunun normal konumuna getirilmesi gerektiğini biliyordu. Bundan sonra, herhangi bir boşluk vücudun başka bir yerinden doku ile doldurulabilir. Cerrahlar zaten deri greftleri konusunda bir dereceye kadar deneyime sahipti. Ve bir adamın yüzünün kemik yapısı üzerindeki çalışmalar tamamlandıktan sonra, yumuşak dokuları yeniden yapılandırmaya hazırdılar.

En başarılı deri grefti tekniklerinden biri, yaranın yakınından pedikül adı verilen büyük bir deri flebini serbest bırakmak ve kaldırmaktı. Hâlâ donör bölgeye bağlıyken, cilt kanadının serbest ucu, vücutla olan bağlantıyı tamamen kesmeden yaralanma bölgesine döndürülür. Fiziksel bağlantının sürdürülmesi, deriye kan verilmesini sağlayarak greftin vücut tarafından kabul edilme şansını artırdı.

Binlerce erkek Birinci Dünya Savaşı sonucunda uzun süreli sakatlık yaşadı. Plastik cerrahi ve yüz rekonstrüksiyon tekniklerindeki gelişmeler biraz rahatlama getirdi. Ancak birçoğu, devletten çok az mali veya sosyal destekle kendi başlarının çaresine bakmak zorunda kaldı.

Gillies, tedavi ettiği şekli bozulmuş erkeklerin iş piyasasında dezavantajlı olacağını fark etti. Bu yüzden erkeklere ilgi alanları ve yeni beceriler kazandırmak için eğitim programları başlattı. Hastaları yaralanmalarına farklı şekillerde tepki verdi. Birçoğu eve gitti, onlar için yapılan işten memnun ve minnettardı. Ancak bazı erkekler kendilerini meraklı ve bazen de düşmanca bir dünyaya sunmaya isteksiz olarak The Queen’s Hastanesinden hiç ayrılmadılar.

Bugün, Gillies genellikle 'plastik cerrahinin babası' olarak anılır. Birinci Dünya Savaşı sırasında geliştirdiği tekniklerin çoğu, modern rekonstrüktif ameliyatlarda hala kullanılmaktadır. Estetik cerrahi kavramı da Gillies'in çalışmaları sonucunda ortaya çıkmıştır. İşlevselliğin yanı sıra normal görünümü de geri getirme arzusu devrim niteliğindeydi. Hastalar ilk kez doktorlarının onlar için inşa edeceği burun ve çene onarımında söz sahibi olabiliyorlardı.

Sonuçları, bugün gördüğümüz tamamen kozmetik yüz germe ve burun estetiği işlemlerinden çok uzak olsada estetik cerrahi Gillies'in hastalarının ameliyatlarının bir gelişimi sonucunda zorunluluktan doğdu. Estetik plastik cerrahlar sihirbaz ya da Yaratıcı değil… Sadece bilimin ışığında, tarihin acılı ve sancılı süreçlerinden yoğrularak gelen bu deneyim ve gelişmelerin bayrağını geleceğe aktarmada görevli bilim insanları. Ben de bu prensiple okudum ve yaşıyorum. Dr. Gilles’in bu emeklerini minnetle anıyor, ruhunun ışıklarla dolmasını diliyorum.

Haftaya görüşmek üzere… Sağlıkla ve güzellikle kalın.